Chociaż symbole otaczają nas w każdej sferze życia, jednym z miejsc, gdzie są szczególnie obecne, są cmentarze. W tym artykule przybliżymy najczęściej spotykane symbole cmentarne i ich znaczenie, a także przyjrzymy się nowoczesnym sposobom upamiętniania zmarłych.
Łacina
Sentencje łacińskie najczęściej pojawiają się na nagrobkach, nawet współczesnych, dlatego wszelkie skróty również będą się wywodzić z tego języka. Najpopularniejszy z nich to „R.I.P.”, pochodzący od „Requiescat in pace”, czyli „Spoczywaj w pokoju”. Kolejny często spotykany jest „D.O.M.”, co może oznaczać „Domus Omnium Mortuorum” (Dom Wszystkich Zmarłych) lub „Deo Optimo Maximo” (Bogu Najlepszemu, Największemu). Obie te formy mają na celu podkreślenie sakralnego charakteru miejsca pochówku.
Anioły
Anioły na nagrobkach pełnią rolę opiekunów zmarłych i przewodników dusz. Wizerunki aniołów mogą przedstawiać różne sceny: modlitwę, unoszenie duszy do nieba, anioły z mieczem w dłoni lub ze schowaną twarzą, symbolizujące żałobę. Co ciekawe, często pojawiającym się motywem są także zrywane kajdany, które oznaczają uwolnienie duszy od ziemskich więzów. Te postacie najczęściej odwołują się do chrześcijańskiej tradycji, gdzie anioły są uznawane za towarzyszy w drodze ku wieczności. Na cmentarzach możemy znaleźć również posągi aniołów, bardzo często z rozpostartymi w geście obronnym skrzydłami.
Kości
Jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli dotyczących śmierci jest motyw kości i czaszek. Na nagrobkach można zobaczyć czaszkę w towarzystwie skrzyżowanych piszczeli, co stanowi przestrogę przed nieuchronnym końcem każdego życia. W szczególności w okresie baroku ten symbol był bardzo popularny, kiedy refleksja nad przemijaniem i śmiercią była integralną częścią religijnej codzienności. Dzisiaj coraz częściej odchodzi się od umieszczania tego rodzaju symboli na nagrobkach.
Rośliny
Na cmentarzach znajdziemy również sporo symboli roślinnych, z których każdy ma swoje specyficzne znaczenie. Mak odnosi się do idei snu i zmartwychwstania, a cierń do cierpienia i męki Chrystusa. Róża, często utożsamiana z Maryją, symbolizuje niewinność i miłość. Palma i gałązka oliwna to symbole zwycięstwa życia nad śmiercią. Złamane drzewo symbolizuje przedwczesną śmierć, a dąb oznacza wejście do nieba. Cyprys jest symbolem smutku, lilia to niewinność, a bluszcz – wieczność.
Symbole dzisiaj
Choć tradycyjna symbolika jest coraz rzadsza, to współczesne cmentarze wprowadzają nowoczesne formy upamiętnienia zmarłych. Jednym z takich przykładów są kody QR umieszczane na nagrobkach, które po zeskanowaniu prowadzą do zdjęć, filmów lub informacji o życiu zmarłej osoby. To nowoczesne podejście do pamięci o zmarłych odzwierciedla zmieniające się społeczne podejście do upamiętniania przodków. Ponieważ dzisiaj popularność zyskują minimalistyczne formy, na nagrobkach znajdziemy proste symbole, krzyże lub motywy abstrakcyjne. Stawiamy na delikatność i elegancję, co stanowi mocny kontrast do sztuki funeralnej sprzed lat.